اخیرا چهار رساله از دو مؤلف تحقیق و چاپ شد. این دو مؤلف هر کدام در تاریخ مکتب موقعیتی دارند. نخست شیخ احمد بن صالح قطیفی است که در یک مجلد دو رساله از وی منتشر گردید و دوم شیخ حسین آل عصفور بحرانی است که از این بزرگوار نیز دو رساله در یک مجلد تحقیق و منتشر شد. در ادامه به اختصار این دو مؤلف را معرفی خواهیم کرد.
✔️ شیخ احمد بن صالح قطیفی و «رسالتان فی اعراب صلی الله علیه و آله»
وی از علماء قرن سیزدهم در قطیف است. در کتاب انوارالبدرین درباره او آمده است:
العالم العامل الفاضل الاوحد الصالح الشیخ أحمد بن المرحوم الشیخ صالح بن طوق القطیفی، کان من أفاضل عصره علماً و عملاً.
پدر او شیخ صالح نیز از علماء بود و شیخ مرحوم، شیخ احمد احسائی اع در پاسخ پرسش های وی رساله ای تصنیف فرموده اند.
شیخ احمد بن صالح نیز از شیخ مرحوم اع سؤالاتی پرسیده و آن بزرگوار اع پاسخ عنایت کرده اند.
به تعبیر دقیق تر شیخ مرحوم اع چهار رساله در پاسخ پرسش های متعدد وی نگاشته اند.
عبارات و تعبیرات شیخ مرحوم اع در ابتداء این چهار رساله چنین است:
۱. عبارات رساله اول: امّا بعد فيقول العبد المسكين احمد بن زين الدين ان الاكرم الارشد الاسعد جناب مولانا الشيخ احمد ابن المرحوم الصالح الشيخ صالح بن طوق بلّغه الله خيرات (خير خ‌ل) الدّارين انّه قد ارسل اليّ بمسائل… .
۲. عبارات رساله دوم (رساله صالحیه): انه قد بعث الي الاكرم المسدد و الشيخ الاسعد الشيخ احمد بن المقدس المرحوم الصالح الشيخ صالح بن طوق اصلح الله احواله و بلغه آماله في مبدئه و مآله بحرمة محمد و آله مسائل طلب من محبه جوابها و كشف نقابها… .
۳. عبارات رساله سوم (قطیفیه۱) :اما بعد فيقول العبد المسكين احمد بن زين الدين الاحسائي انه قدارسل الي الشيخ الارشد الشيخ احمد بن الشيخ صالح بن طوق القطيفي مسائل قدتصعّبت علي الاذهان و قداقرّ بالعجز عن اكثرها العلماء الاعيان و طلب الجواب عنها و بيان غامضها و شرح حالها و اظهار خافيها… .
۴. عبارات رساله چهارم (قطیفیه ۲) : ان الشيخ احمد المذكور لحق بذلك مسائل مسائل بعنوان بسم اللّه الرحمن الرحيم سلام عليكم و رحمة اللّه و بركاته ما اوضحتم برهاناً و تلوتم و اقمتم سنة… .
برخی طبق این نوشته ها و طبق تعبیر صاحب الذریعه (که در جایی درباره او نوشته است: تلمیذ احمد الاحسائی) او را شاگرد شیخ اع محسوب کرده اند و برخی او را شخص منصف بی طرفی قلمداد کرده اند.
در مجلد پانزدهم از فهرست نسخه های خطی کتابخانه مرعشی قم، هفده رساله از تألیفات شیخ احمد بن صالح قطیفی برشمرده شده که دو رساله آن اخیرا تحقیق شده و به چاپ رسیده است: رساله ای درباره إعراب «صلی اللّٰه علیه و آله» و رساله ای درباره إعراب «و آله» در ذکر شریف صلوات.
فرزند شیخ احمد بن صالح قطیفی، با عالم ربانی مرحوم سید کاظم رشتی اع ارتباط داشته و آن بزرگوار رساله ای در پاسخ او نگاشته اند و با عباراتی از وی تمجید کرده اند.
✔️ مرحوم شیخ حسین آل عصفور و اجازه ایشان به عالم ربانی مرحوم شیخ احمد احسائی اع
دو رساله اجوبة المسائل الصمدیة و اجوبة مسائل السائلین در روزهای گذشته به چاپ رسید (۲۲بهمن ماه۱۳۹۶ مطابق با ۲۴جمادی الاولی۱۴۳۹.)
علامه شیخ حسین بن شیخ محمد بن شیخ احمد بن شیخ ابراهیم بحرانی، از علماء نامی شیعه اثنی عشری در بحرین و قطیف است و خاندان او، آل عصفور، خاندانی اصیل است و علماء فراوانی از این خاندان به شیعه خدمت کردند.
ایشان در سال۱۱۴۷ق متولد شده و در سال ۱۲۱۶ق به علت حربه مسمومی به شهادت رسیدند. در این فاصله بیش از شصت کتاب و رساله نگاشته و شاگردانی را تربیت کردند و به علمائی بارز اجازه روایت دادند. در کتاب انوارالبدرین درباره ایشان چنین آمده است:
العلامة الفاضل الفهامة الکامل خاتمة الحفاظ و المحدثین و بقیة العلماء الراسخین الاخباریین الفقیه النبیه الشیخ حسین بن العالم الامجد الشیخ محمد بن الشیخ احمد آل عصفور و هو المعنی فی “لؤلوة البحرین” بحسَین… .
در این مختصر به عباراتی از مرحوم شیخ حسین آل عصفور بحرانی رحمه الله اشاره می کنیم که در ابتدای اجازه خود به عالم ربانی مرحوم شیخ احمد احسائی اع نگاشته اند. حاصل معنای بخشی از کلام ایشان چنین است:
…از من خواهش نمود ـ كسی كه قدم راسخی در علوم آل محمد علیهم السلام دارد و حرص زيادی در چنگ زدن به دامن احاديث ائمه معصومين علیهم السلام ـ كه برای او اجازه مختصری بنويسم. همچنانكه اين كار، يكی از روش های مستمر بين علما در همه جا و همه زمان ها بوده و هست… و ايشان عالم امجد و صاحب مقام انجد شيخ احمد بن زينالدين احسائی است ـ خداوند برای او معانی بلند را پست گردانيده و قصور مبانی را برای او بلند نمايد ـ و در حقيقت ايشان به واسطه رسوخ واقعی و حقيقی ای كه در علوم الهی داشته و اهل سير و سلوك است، شايسته است به من اجازه دهد نه اينكه از من اجازه بگيرد، ولكن به جهت برادری الهی كه مشتمل بر اخلاص و جوابگويی به خواهش هاست و نيز چون در اين اجازه دادن حفظ دين و باعث خاطرجمعی است از اين جهت اجازه دادم… .
عین عبارت مرحوم شیخ حسین آل عصفور:
و بعد فيقول فقير اللّه المجازي حسين بن محمد بن احمد بن ابراهيم البحراني الدرازي انّي لماتفضل اللّه علي بمعانقة ابكار الرواية بعد زفافها الي ممن اخذت عنهم من مشايخي و هم آبائي الكرام و اقتطفت من حدائق تلك العلوم ما اوجب لهذا الدين الاحكام و صرت مرجعاً لاهل الولاية في بثّ المسائل و الاحكام التمس منّي من له القدم الراسخ في علوم آل بيت محمد الاعلام و من كان حريصاً علی التعلق باذيال آثارهم عليهم الصلوة و السلام ان اكتب له اجازة وجيزة كما هي الطريقة الجارية بين العلماء في جميع الاصقاع و الاعوام لحصول التبرك بطرق التحمل المغرسة في قلوب العلماء حدائق التثبيت المروية برواشح افاضاتهم علي الاستمرار و الدوام و هو العالم الامجد ذوالمقام الانجد الشيخ احمد بن زين الدين الاحسائي ذلّل اللّه له شوامس المعاني و شيّد به قصور تلك المباني و هو في الحقيقة حقيق بان يجيز و لايجاز لعراقته في العلوم الالهية علي الحقيقة لا المجاز و لسلوكه طريق اهل السلوك و اوضح المجاز لكن اجابته مما اوجبته الاخوة الالهية الحقيقية المشتملة علي الاخلاص و الانجاز و كان في ارتكابها حفظاً لهذا الدين و كمال الاحراز… .