روز عید غدیر امسال(١۴۴١ق) و در ایام شیوع بیماری مسری، پروژه طلاکاری ایوان حرم حضرت اباالفضل‌العباس علیه‌السلام افتتاح شد. با توجه به زائران اندکِ کربلاء معلی در دوره کرونا، در ذهن بعضی، پرسش‌هایی اعتقادی پررنگ‌تر شد. و می‌نویسیم پررنگ‌تر، چراکه این سؤالات در زوایای ذهن‌ها نشسته بود و این حرکت اخیر، آن را به جریان انداخت:
آیا به این توسعه‌ها و تعمیرات و تزئینات نیاز است؟ آیا اسراف نیست؟ آیا بهتر نیست مبلغ این بازسازی‌ها صرف کودکان کار و فقراء و مساکین شود؟ آیا…؟ آیا…؟
نوع این پرسش‌ها در شبهاتی ریشه دارد که توسط مخالفان دین و تدین و متدینان، در فضای مجازی تزریق می‌شود و ذهن محبان و دوستان را هم ممکن است آلوده کند. دشمنان دین در برابر تک‌تک برنامه‌های دینی موضع‌گیری دارند. هرچه می‌خواهند شلتاق کنند؛ اهل‌ایمان راسخ‌تر از همیشه در مسیر صحیح در حرکتند و الحمد لله رب العالمین.
در این نوشتار در ضمن چند بخش به این پرسش‌ها پاسخ می‌دهیم:
١. توسعه، تعمیرات و تزئینات اماکن دینی مخصوص شیعه نیست. تابعان هر یک از ادیان آسمانی مراکز دینی را احترام کرده و در توسعه و زیبایی آن کوشایند. نه فقط در یهودیت و مسیحیت که حتی میان اهل‌سنت چنین است. پروژه‌های عظیم گسترش مسجدالنبی و مسجدالحرام نمونه‌هایی از این جریان است. در میان شیعه نیز به مراکز دینی احترام شده و در صورتِ نبودِ تقیه، به گستردگی و شکوه ظاهری آن توجه ویژه می‌شود.
٢. بخش معتنابهی از آنچه صرف عتبات می‌شود «وقفیات» است که مؤمنین در اقصا نقاط عالم، وقف حرم‌های مطهر کرده‌اند. از نظر شرعی، متولّی وقف حتماً باید این مبالغ را در محلی که واقف نیت کرده مصرف کند. بخشی از منابعِ مالیِ تزئیناتِ حرم‌ها، گل‌ها، طلاکاری‌ها، توسعه‌ها و… از وقفیات است و چاره‌ای جز انجام آن نیست.
همچنین مؤمنینی همت کرده‌اند و خواسته‌اند اموال خود را در این راه خرج کنند و تبرّعات شخصی است (یعنی هدایا و کمک‌های مالی) و از نظر شرعی، حتماً در این راه باید خرج شود.
بخشی هم از درآمدهای حرم‌ها است که با سرمایه‌گذاری در گل‌خانه‌ها یا باغ‌ها، فروش محصولات و… درآمدهایی برای این امور به‌دست می‌آید و از جایی کاسته نشده است.
٣. منابعِ مالیِ متعددی برای رسیدگی به کودکانِ کار در خیابان‌ها هست. همچنین وجوهِ شرعی زیادی برای رسیدگی به وضع بینوایان و فقراء وجود دارد. اما مشکل این است که متأسفانه بعضی در این میان قرار گرفته‌اند و پول‌ها را به جیب خود ریخته و مانع رسیدن به مستحقین می‌شوند.
این مسأله، هیچ تزاحمی با توسعه و تزئین حرم‌های مطهر ندارد و هر دو قابل اجرا است؛ به‌شرطی که این موانعِ انسانی و چپاولگران، از مسیر رانده شوند.
۴٫ هزینه‌های هنگفتی که برای مصارفِ باطل می‌شود، چندین برابرِ هزینه‌ای است که برای عتبات می‌شود. اگر هزینه‌های بعضی مراسم مثل جشنواره‌ها و نشست‌ها و مزایده‌های هنری و ساخت پرهزینه سریال‌ها و فیلم‌ها و عروسی‌ها و… را در نظر بگیریم (به‌ویژه قبل از دوره کرونا)، هیچ جای سؤال درباره تزئینات و توسعه‌های حرم‌های مطهر باقی نمی‌ماند.
۵. این جریان امر جدیدی نیست و از دوره‌ای که تقیه نسبتاً برطرف شد (دوران صفویه و قاجار) این برنامه‌ها اجرا می‌شده است و علماء شیعه رضوان الله علیهم بر آن صحه گذارده‌اند و بزرگان دین اعلی الله مقامهم از این برنامه باخبر بوده‌اند و رد نکرده‌اند.
در تاریخ است که در زمان عالم ربانی مرحوم حاج سید محمدکاظم رشتی اعلی الله مقامه یکی از شاهزادگان هندی مبلغ هنگفتی برای تعمیرات و تزئینات حرم حضرت اباالفضل العباس علیه‌السلام به کربلا ارسال کرد و بعد از اتمام تعمیرات و تزئینات، هزار تومان (در آن دوره!) باقی ماند.
همچنین شخصِ سید مرحوم به نفقه خاص خود بخشی از حرم سیدالشهداء را تعمیر و تجدید بنا کردند. «سعید رشید زمیزم»، از نویسندگان معاصر عراقی، در کتاب هذا الحسین می‌نویسد:
«قام السید کاظم الرشتی و هو احد رجال الدین البارزین فی تلک الفترة بتجدید القسم الشرقی من الصحن الحسینی الشریف علی نفقته الخاصة. و قد آزره عدد کبیر من تجار مدینة کربلاء و وجهائها و اخیارها.» (ص٢٠١)
«مرحوم سید کاظم رشتی که یکی از مردان بزرگ و مشهور در آن زمان بود، قسمت شرقی صحن امام حسین علیه‌السلام را به نفقه خاص خود تجدید بنا فرمود. در این کار، عده‌ای از تجار و آبرومندان و خیّرین شهر کربلا با او همکاری کردند.»
۶. گذشته از آنچه اشاره شد، تعمیر قبور معصومین علیهم‌السلام و اولیاءالله و آباد کردن ظاهری آن، یکی از آداب زیارت است. و این از آیات قرآنی و روایات معصومین علیهم‌السلام استفاده می‌شود.
تعمیر قبور ایشان دو گونه است: تعمیر معنوی و باطنی كه واسطه قرار دادن صاحبان اين قبور بين خود و خدا در عبادات است و توجه به خدای متعال و اظهار عبوديت به درگاه خدا است به تعظيم و تكريم اين قبور مطهره.
و تعمیر ظاهری حاضر شدن نزد این قبور مطهر و همچنین توسعه‌ها و نظافت و فراهم کردن وسایل آسایش زوار و… است که همه جزو آداب زیارت و تعمیرِ ظاهریِ قبور ایشان محسوب می‌شود: و من یعظم شعائر الله فانها من تقوی القلوب.
٢۶ ذوالحجة‌الحرام ١۴۴١
٢۶ مرداد١٣٩٩